تربیت نوجوانان: استراتژی ها و چالش ها
مشکلات رفتاری و راه حل های موثر برای نوجوانان 13 تا 18 سال
وقتی فرزند شما وارد دوره نوجوانی می شود، نقش والدی شما در معرض تغییر قرار می گیرد. ممکن است احساس کنید بیشتر در نقش یک راهنما قرار گرفته اید تا یک مجری. این بدان معنی نیست که نوجوان شما دیگر اصلاً نیاز به مداخله شما ندارد، ولی از این پس خوب است اجازه دهید بعضی تصمیمات را خودش بگیرد حتی اگر فکر می کنید تصمیم درستی نیست.
رفتار معمول نوجوانان
نوجوانان دوست دارند حدود استقلال خودشان را امتحان کنند. پس، از اینکه نوجوانتان بعد از «نه» شنیدن با شما بحث می کند، یا دور از چشم شما کاری که می خواهد را انجام می دهد، متعجب نشوید. فرزندتان ممکن است در یک لحظه کمک شما را طلب کند و در لحظه بعد ادعا کند به شما نیازی ندارد.
بازه بلوغ ممکن است برای نوجوان دوره بسیار پرآشوبی باشد. از آنجا که از نظر فیزیکی، احساسی و اجتماعی در این دوره تغییر می کند. طبیعی است که در بعضی زمینه ها مسئولانه و بالغانه رفتار کند و در دیگر زمینه ها هنوز رفتار کودکانه نشان دهد.
در همین حال، چون دوستان و روابط احساسی اهمیت زیادی در این دوران پیدا می کنند، ممکن است نوجوان شما ترجیح دهد زمان بیشتری را با همسالانش بگذراند؛ که این به معنای کمتر وقت گذراندن در خانواده است.
همچنین فرزندتان ممکن است حریم شخصی بیشتری بخواهد. مثلاً مکالماتش در فضای مجازی را خصوصی نگه دارد یا زمان بیشتری را در اتاقش با در بسته بگذراند.
با اینکه ممکن است این رفتارها گاهی بی عاطفگی به شمار بیایند، ولی بخشی طبیعی از رشد کودک هستند. به هر حال مهم است که توجه ویژه ای به مشکلات روحی یا مصرف مواد اعتیادآور در این دوران داشته باشید.
چالش های معمول
از همین اکنون که آنها وارد این دوران شده اند، چند سال فرصت دارید تا فرزندتان را برای ورود به دنیای واقعی آماده کنید. اینکه بتوانید بین دادن آزادی کافی و همزمان راهنمایی کردن نوجوانتان تعادل ایجاد کنید، نیاز به مهارت دارد.
اکثر نوجوان ها خواستار آزادی به مقداری هستند که نمی توانند به خوبی آن را مدیریت کنند. برای مثال ممکن است در مورد ساعت خوابشان یا رفتن به یک مهمانی با شما بحث کنند؛ یا مدام حاضر جوابی کنند و روی جملاتی که مانند «شما هیچ چیز درباره نوجوان بودن نمی دانید» تاکید داشته باشند.
نوجوان شما ممکن است تلاش کنند که استقلالش را با پافشاری روی اینکه می خواهد کارها را با سرعت خودش انجام دهد به نمایش بگذارد. مثلاً مدام انجام کارهایی که به او می سپارید را به بعد موکول کند. همچنین ممکن است تندخو شود و در روابط احساسی یا دوستانه یا در زمینه های درسی به مشکل بر خورد. اینکه نوجوان دروغ بگوید تا از دردسر دوری کند هم مسئله رایجی است. ممکن است قانون شکنی را انکار کند یا ادعا کند که از چیزی خبر ندارد.
همچنین ممکن است گونه های شخصیتی مختلف را امتحان کند. مثلاً یک هفته طرفدار موسیقی کلاسیک باشد و هفته بعد موسیقی متال؛ یا مدام در شیوه لباس پوشیدنش تغییر ایجاد کند چون به دنبال راه های جدید برای معرفی کردن خودش است.
استراژی های کارآمد تربیتی
مهم است که برای رفتارهای بد نوجوانتان عواقبی تعیین کنید که واقعا درسی در پی داشته باشند. برای مثال:
- استفاده از وسایل الکترونیکی را ممنوع کنید: از گوشی های هوشمند تا لپ تاپ، معمولاً زمانی که پای صفحه نمایش صرف می شود، برای اکثر نوجوانان مهم است. محدودکردن استفاده از وسایل الکترونیکی می تواند اثرگذار باشد. ولی مطمئن شوید که محدودیت زمانی داشته باشد. معمولاً 24 ساعت زمان خوبی برای یاد دادن درسی به نوجوانتان است.
- زمان هایی که با دوستانش می گذراند را محدود کنید: اگر بدرفتاری نوجوانتان به دوستانش هم مربوط است، برای مدتی دیدار با دوستانش را ممنوع کنید. برای مدتی او را در خانه نگه دارید و برنامه های آخر هفته اش را لغو کنید.
- قوانین را سخت گیرانه تر کنید: اگر نوجوانتان از قوانین سرپیچی می کند ممکن است در حال نشان دادن این باشد که نمی تواند مقدار آزادی که به او داده اید را مدیریت کند. با کارهایی مثل زودتر کردن زمان خواب یا محدود کردن زمان استفاده از لوازم الکترونیکی، قوانین را سخت گیرانه تر کنید.
- از او بخواهید برای جبران کاری کند: اگر بدرفتاری نوجوانتان به فرد دیگری آسیب رسانده است، برای جبران خسارت کاری تعیین کنید. مثلاً تعمیر کردن چیزی که خراب کرده اند، انجام کارهای اضافه برای کسی که به او آسیب رسانده است. بدین صورت به او یادآور شوید که می بایست مسئولیت رفتارش را به عهده بگیرد.
- اجازه دهید با عواقب طبیعی کارش روبه رو شود: عواقب طبیعی رفتارها، می توانند در بعضی موقعیت ها بهترین مربی باشند. اگر مطمئن شدید که عواقب طبیعی یک رفتار، قرار است به نوجوانتان یک درس زندگی بدهد، عقب نشینی کنید و اجازه دهید با آنها رو به رو شود.
- عواقب منطقی در نظر بگیرید: اگر نوجوانتان وسیله ای را شکست، از او بخواهید هزینه تعمیرش را بپردازد، اگر درباره خودرو بی مسئولیتی از خود نشان داد، امتیاز رانندگی کردن را از او بگیرید. عواقبی تعیین کنید که مستقیماً با تصمیم غلطی که نوجوان گرفته است در ارتباط باشد.
- مسئولیت های اضافه به او بدهید: امتیاز هایی که به نوجوانتان داده اید را از او بگیرید تا وقتی که کار خاص یا مسئولیت اضافه ای انجام دهد. وقتی ثابت کرد می تواند مسئولیت پذیر باشد، می تواند امتیازات و امکاناتی که داشت را پس بگیرد.
جلوگیری از مشکلات آینده
اگر والدی با مراقبت بیش از حد باشید، نوجوانتان هرگز نمی تواند تصمیم های درست بگیرد؛ و اگر بیش از حد آسان بگیرید، مهارت هایی که برای تبدیل شدن به یک بزرگسال مسئولیت پذیر لازم دارد را یاد نخواهد گرفت. در ادامه چند راهکار برای جلوگیری از چالش های رفتاری نوجوانان معرفی می گردد:
- از کشمکش بر سر قدرت دوری کنید: وقتی نوجوانتان می گوید «این منصفانه نیست» یا «بعداً انجامش میدهم» در برابر وسوسه جر و بحث کردن مقاومت کنید. برای رفتارش عواقب تعیین کنید و به پیش بروید، ولی از جنگ قدرت دوری کنید.
- انتظارات خود را به طور واضح بیان کنید: قبل از اینکه نوجوانتان را به سینما برسانید یا اجازه دهید به تنهایی جایی برود، انتظاراتتان را به طور واضح بیان کنید. بگویید که در شرایط رویارویی با یک مشکل انتظار دارید چه رفتاری داشته باشد یا چه ساعتی خانه باشد.
- اجازه دهید نوجوانتان امتیازها را خودش کسب کند: اگر نوجوانتان یک جفت کفش گران قیمت بسکتبال می خواهد یا علاقه دارد دیرتر به تختخواب برود، به طور واضح بیان کنید که باید این امتیازات را خودش کسب کند و اگر نتوانست اینکار را کند، چیزی که می خواهد را نمی تواند داشته باشد.
- قرارداد های اخلاقی داشته باشید: اگر یک امتیاز جدید مثل یک گوشی موبایل جدید یا ساعت خواب دیرتر به نوجوانتان داده اید، یک قرارداد رفتاری ایجاد کنید. قوانین را با او مرور کنید و برای شکستن آنها عواقب تعیین کنید.
- الگوی خوبی باشید: نوجوانتان بیشتر از شنیدن از شما، از دیدن شما یاد می گیرد. پس سعی کنید در همه حوزه ها الگوی خوبی برای او باشید.
- با هم وقت بگذرانید: به نوجوانتان توجه کنید تا یک زیربنای محکم برای رابطه تان بسازید. برای وارد شدن به دنیای او مشتاق باشید. مثلاً با یادگرفتن بازی های ویدئویی یا با تماشای فیلم مورد علاقه او.
- از نوجوانتان انتظار مسئولیت پذیر بودن داشته باشید: نوجوانتان معمولاً انتظارات شما را اجرا می کند تا وقتی که آن انتظارات منطقی باشند. پس به طور واضح بیان کنید که انتظار دارید در مدرسه خوب عمل کند یا کارهایش را هر روز انجام دهد.
- برخورد تربیتی را فقط برای وقتی که قانون ها شکسته می شوند نگذارید: اگر نوجوان 16 ساله شما در اتاقش می ماند و هر روز بازی های ویدئویی می کند، ممکن است رفتاری بدی نکرده باشد، ولی هنوز هم نیاز به برخورد دارد تا مسئولانه تر و اجتماعی تر رفتار کند. برخوردهای تربیتی را برای اینکه نوجوانتان بهتر عمل کند قرار دهید؛ نه فقط برای تنبیه او.
توصیه هایی برای برقراری ارتباط
ممکن است شاهد این باشید که نوجوانتان دائما با دوستانش صحبت می کند، اما وقتی از او می پرسید که روزش چطور بود، هیچ چیزی برای گفتن به شما نداشته باشد. ارتباط برقرار کردن با نوجوان ممکن است گاهی مثل یک نبرد سخت باشد، ولی مهم این است که دست از تلاش برندارید. در ادامه چند توصیه برای حرف زدن با نوجوانان ارائه می شود:
- به طور مداوم ارتباط برقرار کنید: ارتباط سالم قلب هر رابطه ی خوب است. مهم است که در مورد موضوعات مختلف صحبت کنید؛ از تاثیر همسالان گرفته تا اهداف آینده. وقتی نوجوانتان بداند که می تواند راحت با شما صحبت کند، بیشتر تمایل خواهد داشت که از راهنمایی های شما استفاده کند.
- در حین انجام یک فعالیت صحبت کنید: اینکه به نوجوانتان اصرار کنید تا بنشیند و رو در رو درباره مسائل مهم با شما صحبت کند، ممکن است باعث شود تمایلش را برای این کار از دست بدهد. شاید نوجوانتان بیشتر علاقه مند باشد در حین انجام یک فعالیت با شما صحبت کند. مثلاً هنگام بازی کردن یا وقتی در حال رانندگی در ماشین هستید.
- نوجوانتان را مجبور نکنید با شما صحبت کند: برای نوجوانتان بهتر است که مقداری استقلال داشته باشد. پس او را مجبور نکنید همه چیز را به شما بگوید. به او کمک کنید تا با چند بزرگسال دیگر آشنا شود که بتواند برای دریافت توصیه های صحیح به آنها رجوع کند. یک مادربزرگ، معلم، خاله یا همسایه ای خوب می توانند گزینه های مناسبی برای حرف زدن باشند.
- با هم مشکلات را حل کنید: به جای اینکه به نوجوانتان بگویید چه کاری انجام دهد؛ بهتر است او را دعوت کنید تا همراه شما مشکلی را حل کند. برای مثال سوال هایی نظیر این از او بپرسید: «چه کار می توانی کنی تا به تو یادآوری کند وظایف و کارهایت را انجام دهی؟». با هم طوفان فکری برای ایده ها داشته باشید و بعد نوجوانتان را تشویق کنید یک راه حل را انتخاب کند.
- به دنیای نوجوانتان قدم بگذارید: ممکن است نوجوانتان در فضای مجازی، با راحتی بیشتری ارتباط برقرار کند. پس سعی کنید به دنیای نوجوانتان قدم بگذارید و در هر شکلی که او احساس راحتی بیشتری می کند با او ارتباط برقرار کنید.
